Schaamte
Het biologisch proces van menstrueren stelt ons in staat leven voort te brengen. Maar menstruatie schaamte, stigma en misinformatie kunnen serieuze risico’s voor meisjes en vrouwen veroorzaken. Het creëren van leven gaat ons allemaal aan. Wordt de bescherming van menstruerende vrouwen en meisjes daarmee niet eerder een mensenrechtenzaak in plaats van slechts een vrouwenkwestie? Wordt het niet tijd voor een menstruele revolutie?  

Uitgesloten
Een rapport van het VN-agentschap voor seksuele en reproductieve gezondheid (UNFPA) constateert  dat taboes rond menstruatie, genderdiscriminatie kan intensiveren. Zoals het in stand houden van het idee dat vrouwen en meisjes onrein zijn. Waardoor op sommige plekken in de wereld  menstruerende vrouwen en meisjes niet mogen koken of water aanraken en uitgesloten worden van religieuze ceremonies en gemeenschapsactiviteiten.

Kindhuwelijk
In Afrika gaat 1 op de 10 meisjes niet naar school wanneer ze ongesteld zijn. Door het ontbreken van aparte (veilige) toiletten en een gebrek aan menstruatieproducten op school blijven de meisjes noodgedwongen thuis zitten. De opgebouwde leerachterstand is soms moeilijk in te halen en kan leiden tot het vroegtijdig verlaten van de school of opleiding. Zodat jonge meisjes een groter risico lopen uitgehuwelijkt te worden. In veel gemeenschappen betekent de eerste menstruatie dat je klaar bent voor het huwelijk. Kindhuwelijken verhogen het risico op gedwongen seks, zwangerschap, huiselijk geweld en isolement. Schrijdende voorbeelden die de mensenrechten van de meisjes ernstig ondermijnen.

Dubbele schaamte
Op de ranglijst van de rijkste landen in de wereld rankt Nederland op de 14^de plek. Daarnaast staan we bekend als een tolerant en ruimdenkend volk. Daarom was Paula Kragten, journalist, schrijfster en oprichtster van het online magazine Period! verrast te horen dat menstruatieschaamte ook in Nederland voorkomt. Ze heeft van menstruatie haar levenswerk gemaakt en onderzoekt al ruim twee decennia de impact van de taboe op de maatschappij.

Eén onderzoek toont aan dat 1 op de 10 vrouwen in Nederland tussen de 12 en 25 jaar weleens te weinig geld heeft voor menstruatieproducten. Toch benadrukt Paula dat menstruatieschaamte in de eerste plaats een morele kwestie is. Maar erkent dat armoede de schaamte verdubbelt. ‘Menstruerende vrouwen en meisjes’, zegt ze, ‘die niet genoeg geld hebben om maandverband of tampons te kopen, ervaren de schaamte twee keer zo diep.’

Maria van Essen, medeoprichter van Samen Zorgen Roermond, beaamt dit. Samen met haar man Cor richtten ze de stichting op om voedsel, kleding en andere levensbehoeften uit te delen aan alleenstaanden en gezinnen in nood. Naast het uitdelen van voedsel hebben ze een klein magazijn waar de mensen op uitnodiging gratis kunnen shoppen. ‘Het gebeurt niet vaak ’, zegt ze,‘ maar soms krijgen we pakken maandverband gedoneerd. In plaats van het gewoon te pakken, komen de dames naar me toe en fluisteren blozend of ze een pak maandverband mee mogen nemen. Ik moedig ze aan er twee mee te nemen. ‘Dan heb je een voorraadje’, zeg ik dan. ‘Dankbaar kijken ze me aan en stoppen de pakken dan heel snel weg in hun boodschappentas.'

COVID-19
De beperkte toegang tot menstruatieproducten blijft een probleem. Het is wederom een voorbeeld van ongelijkheid dat door COVID-19 is geëscaleerd. Een studie uitgevoerd door Plan International wees uit dat er elke dag 800 miljoen menstruerende vrouwen en meisjes worstelen met de uitdagingen van de pandemie. Een deel van het probleem is toegang: waar iemand eerder toegang had tot tampons en maandverband op scholen of in andere openbare gelegenheden, zijn deze plaatsen nu gesloten, terwijl de behoefte niet is verminderd. Hoewel organisaties die zich inzetten voor het beëindigen van menstruatie-armoede vóór de pandemie het tekort konden compenseren, hebben de druk op het aanbod en het onvermogen bijeen te komen om producten te distribueren het moeilijker gemaakt deze vrouwen en meisjes te bereiken.

Menstruele revolutie
Schotland besloot vorig jaar als eerste in de wereld menstruatieproducten gratis beschikbaar te stellen op scholen, overheidsinstanties, bibliotheken en andere openbaar toegankelijke gebouwen. Nieuw-Zeeland en (een deel van) Australië volgden. Vorige maand heeft de Franse regering bepaald dat maandverband en tampons vanaf volgend jaar gratis verkrijgbaar zijn op alle universiteiten. Veel landen, inclusief Nederland, hebben het onderwerp op de politieke agenda gezet.

‘Het goede nieuws’, stelt Paula Kragten, ‘is dat we de afgelopen tien jaar meer de publiciteit durven te zoeken. Fabrikanten van tampons en maandverband gebruiken hun producten om het publieke bewustzijn te vergroten. Voor hen is het doorbreken van het menstruatietaboe een machtig marketingwapen geworden. Niet ideaal maar het houdt het onderwerp wel actueel.

Vrouwenemancipatie heeft ook bijgedragen aan de menstruele revolutie. Maar we zijn er nog lang niet. Veel vrouwen brengen nog steeds hun gezondheid in gevaar. Door te lang of verkeerd gebruik van hygiëneproducten en het blindelings accepteren van pijn en ongemak als normale menstruatieproblemen. Terwijl er misschien iets anders medisch aan de hand is. We moeten onszelf zo vroeg en goed mogelijk (blijven) ontwikkelen.'

Dit doet ADRA Nederland
ADRA, Adventist Development & Relief Agency, betreedt elke dag de strijdarena van armoede en onrecht. Geen makkelijke keuze, wel een bewuste. Omdat wij geloven in een wereld waar elk kind, iedere man en elke vrouw eerlijke kansen krijgt en gelijke rechten heeft. Wij combineren bewustwording en belangenbehartiging met praktisch veldwerk om het grootst mogelijk verschil te maken.

Het ADRA Eijkelenboom Kinderfonds ondersteunt een school met ongeveer 500 studenten in Nepal. De Nepalese regering heeft in 2005 een verbod gelegd op het uitoefenen van Chhaupadi. Maar de traditie leeft nog steeds in sommige delen van Nepal. Menstruerende vrouwen en meisjes worden ,voor de duur van hun menstruatie of soms langer, verbannen naar lemen hutten of schuren. Want anders, is de gedachte, veroorzaken ze ziekte of brengen ongeluk. Er zijn sterfgevallen bekend van meisjes en vrouwen in Chhaupadi-hutten door verstikking, brand, longontsteking en aanvallen van wilde dieren.

Arjun Thapa, directeur van de Everest Academy in Nepal, legt uit: ‘We weten dat meisjes tijdens hun menstruatie geen eten in de keuken mogen aanraken en vier tot zeven dagen apart moeten leven waardoor ze niet naar school kunnen komen. Wij, als schoolbestuur willen de jonge dames van onze school helpen. Daarom vroegen we ADRA Nederland om hulp. Het idee was om op school gratis maandverband beschikbaar te stellen. We zijn hiermee begonnen in april 2020. Wanneer de meisjes maandverband nodig hebben, weten ze waar ze dit kunnen halen. We voeren ook een bewustwordingscampagne. Een medicus spreekt over de gevaren en risico’s van sommige oude tradities. We zien graag een einde aan het bijgeloof en de taboes en hopen op een bewustwording en mentaliteitsverandering bij onze studenten.’